Azərbaycanın neft tarixi
VIII əsr
Ərəb tarixçisi Əbu-İshaq-əl-İstəhri məlumat verib ki, bakılılar odun olmadığı zamanlarda istilik üçün torpağa hopmuş neftdən istifadə ediblər.
X əsr
Ərəb tarixçisi və səyyahı Əhməd əl-Belaruri yazırdı ki, Abşeronda qədim dövrlərdən bəri iqtisadi həyat neftlə əlaqəli olub.
XIII-XIV əsrlər
Avropalı səyyah Marko Polo Abşeron neftinin Yaxın Şərqə ixrac olunduğunu və neftin işıqlandırma, eləcə də müalicə məqsədləri üçün istifadə edildiyini yazıb.
1594
Balaxanıda aşkar edilmiş daş üzərində yazıda 35 metr dərinliyi olan neft quyusunun usta Allahyar Məmmədnur tərəfindən qazıldığı göstərilib.
1647
Türk səyyahı Evliya Çələbi “Səyahətnamə” əsərində Bakı neftinin İran, Orta Asiya, Türkiyə və Hindistana ixrac olunmasından bəhs edib.
1683
Alman səyyahı, həkim və təbiətşünas Egelbert Kempfer Abşeron yarımadasında olub, Balaxanı, Binəqədi, Suraxanı kəndlərində neft yataqları haqqında məlumat verib.
1739
İ.V.Veytbrextin Abşeron nefti haqqında məlumatların toplandığı “Neft haqqında” adlı əsəri çapdan çıxıb.
1837
Balaxanıda Nikolay Voskoboynikovun nefti sənaye üsulu ilə emal edən qurğusu işə düşüb. Dünyada ilk dəfə bu qurğu vasitəsilə neftin su buxarıyla birlikdə distilləsi üsulu tətbiq edilib, neft isə təbii qazın yandırılması vasitəsilə qızdırılıb.
1846
Bakının Bibiheybət kəndində Zaqafqaziya diyarı Baş İdarəsinin üzvü Vasiliy Semyonovun təklifi ilə, Bakı neft mədənlərinin direktoru Alekseyevin rəhbərliyi altında, dünyada sənaye üsulu ilə ilk quyunun qazılmasına başlanıb və 21 metr dərinliyində quyudan neft əldə edilib. ABŞ-da bu hadisə 13 il sonra baş verib.
1863
Bakılı mexanik Cavad Məlikov dünyada ilk dəfə soyuducuların istifadə olunduğu kerosin zavodunu inşa edib.
1863-1872
Bakıda neft hasilatı 395.470 puddan 1.536.000 puda qədər artırılıb. Hasil olunan neft və istehsal edilən neft məhsulları Rusiyanın Moskva, Sankt-Peterburq kimi böyük şəhərlərinə göndərilib.
1875
Azərbaycanda neft işində Nobel qardaşları – Robert, Lüdviq, Alfred fəaliyyətə başlayıb. Bakıda əsasən Lüdviq, onun ölümündən sonra isə oğlu Emanuel geniş fəaliyyət göstərib.
1877
Lüdviq Nobelin sifarişi ilə İsveçin Motala şəhərində dünyada ilk neft daşıyan “Zoroastr” (Zərdüşt) polad gövdəli buxar gəmisi tikilib.
1878
Nobel qardaşları tərəfindən Rusiya imperiyasında ilk olaraq Balaxanıdan Qara şəhərə qədər neft kəməri çəkilib. Uzunluğu 9 km, diametri 7,62 sm olan bu kəmər Balaxanıdakı neft mədənlərini Qara şəhərlə birləşdirib.
1881
“Nobel qardaşları” şirkəti tərəfindən dünyada ilk dəfə neftin və neft məhsullarının dəmir yolu sisternlərində daşınmasına başlanıb.
1883
May ayında Zaqafqaziya dəmir yolunun Bakı-Batum xətti işə salınıb.
1895
Neft milyonçusu Murtuza Muxtarov ixtira etdiyi metal ştanqlarla zərbəli qazma dəzgahını 1100 metrlik neft quyularının qazılmasında tətbiq edib və patent alıb. Sonra bu dəzgah qazma işində geniş tətbiq olunub.
1895
Neft milyonçusu Şəmsi Əsədullayev neftin Bakıdan buxar gəmiləri ilə daşınmasına və boru kəmərləri ilə nəqlinə müvəffəq olub.
1899-1901
Hasil olunmuş neftin mütləq miqdarına görə Bakı neft sənayesi dünyada birinci yerə çıxıb. Bu illər ərzində Bakı Rusiya neftinin 95%-ni, dünya neft hasilatının isə yarısını qarşılayıb.
1907
Azərbaycanın neft milyonçuları - Hacı Zeynalabdin Tağıyev və Musa Nağıyev uzunluğu 829 verst (1 verst 1070 metrə yaxındır) olan 800 min ton ötürücülük gücünə malik Trans-Qafqaz boru kəmərini çəkdirərək, onu 1907-ci ilin iyul ayında istismara verdiriblər. Boru kəmərinin təntənəli açılışı həmin il iyulun 24-də Tiflisdə keçirilib.
1920
Azərbaycan neft sənayesinin milliləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Neft Komitəsi “Azneftkom” yaradılıb. Bir neçə ay sonra isə “Azərneft” - Azərbaycan Dövlət Neft Sənayesi Birliyi (“Trest”) ilə əvəz olunub.
1941-1945
Müharibənin ilk ilində Azərbaycan cəbhəyə 23,5 milyon ton neft göndərib. Ümumilikdə, Böyük Vətən Müharibəsi (1941-1945) illərində hərbi ehtiyaclar üçün 75 milyon ton Bakı nefti istifadə olunub. Cəbhəyə təyyarə benzininin 90%-ni Bakı zavodları verib.
1949
Neft Daşlarında dünya təcrübəsində ilk dəfə açıq dənizdə estakadalar üzərində dəniz mədəni tikilib. Həmin il noyabrın 7-də mədəndə 1 nömrəli quyunun istifadəyə verilməsi ilə dənizdə neft hasilatının əsası qoyulub.
1953
SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyinin 29 iyul tarixli əmri ilə Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodu (keçmiş Yeni Bakı Neftayırma Zavodu) yaradılıb. İlk qurğu - neftin ilkin emalı üzrə ED-AV-6 qurğusu 1976-cı ildə istismara verilib.
1954
Zəngin “Qaradağ” neft və qaz yatağının sənaye istismarına başlanılıb. Bununla da, respublikada qaz sənayesinin əsası qoyulub.
1969-1982
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin respublikaya ilk rəhbərliyi dövründə, iqtisadiyyatın bütün sahələrində olduğu kimi, neft və qaz sənayesinin dinamik inkişafı üçün də əsaslı addımlar atılıb.
1971
Azərbaycanda 1 milyardıncı ton neft hasil edilib.
1984
Ulu öndər Heydər Əliyevin adını daşıyan Bakı Dərin Özüllər Zavodu istismara verilib.
1991
Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 3 dekabr 1991-ci il tarixli Fərmanı ilə "Azərineft" Dövlət Konserni yaradılıb.
1992
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 sentyabr 1992-ci il tarixli Fərmanı ilə "Azərineft" Dövlət Konserni və "Azərneftkimya" İstehsalat Birliyininin bazasında Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) yaradılıb.
1994
Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə 1994-cü il sentyabrın 20-də “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənilməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Saziş” imzalanıb. Dəyəri 7,4 milyard dollar olan “Əsrin müqaviləsi”ndə dünyanın 7 ölkəsini təmsil edən 11 beynəlxalq neft şirkəti iştirak edib.
1994
Dekabrın 12-də “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycan parlamentində ratifikasiya olunub.
1995
Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti yaradılıb.
1996
Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən "Şahdəniz" perspektiv sahəsinin kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsünə dair Saziş imzalanıb, həmin ilin oktyabr ayının 17-də qüvvəyə minib.
1997
Noyabrın 7-də “Çıraq” platformasından ilk neft hasil edilib.
1997
Səngəçal terminalının İlkin Neft Layihəsi fəaliyyətə başlayıb.
1997
Bakı-Novorossiysk Şimal ixrac boru kəməri istismara verilib.
1998
“İstiqlal” yarımdalma qazma qurğusu istifadəyə verilib.
1998
Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac boru kəməri ilə bağlı müqavilə imzalanıb.
1999
Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən "Şahdəniz” yatağı kəşf olunub.
1999
"Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasının 5 illiyi qeyd olunub.
1999
Bakı-Supsa neft kəməri istismara verilib. Supsada ilk dəfə neft 1999-cu il aprelin 8-də gəmilərə yüklənib.
1999
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 1999-cu il dekabrın 29-da imzaladığı Fərman ilə karbohidrogen gəlirlərinin səmərəli idarə edilməsi, nəsillərarası ədalətli bölgünün təmin olunması və həmin vəsaitlərin prioritet sahələrin inkişafına yönəldilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu yaradılıb.
2001
"Azəri-Çıraq-Dərinsulu Günəşli" yataqlarının işlənməsi üzrə Mərhələ 1 təsdiq edilib.
2001
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 16 avqust 2001-ci il tarixli 558 saylı Fərmanı ilə ölkəmizdə 20 sentyabr "Neftçilər Günü" peşə bayramı təsis edilib.
2002
"Azəri-Çıraq-Dərinsulu Günəşli" yataqlarının işlənməsi üzrə Mərhələ 2 təsdiq edilib.
2002
Sentyabrın 18-də Bakıda - Səngəçal terminalının ərazisində Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyənin dövlət başçılarının iştirakı ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin təməli qoyulub.
2003
"Şahdəniz" yatağının işlənməsi üzrə Mərhələ 1 layihəsi təsdiq edilib.
2004
"Azəri-Çıraq-Dərinsulu Günəşli" yataqlarının işlənməsi üzrə Mərhələ 3 təsdiq edilib.
2004
Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin tikintisinə başlanıb.
2005
Mayın 25-də Səngəçal terminalında xam neftin Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinə vurulması ilə bağlı rəsmi tədbir keçirilib.
2005
Fevralın 13-dən "Azəri Faza 1" layihəsi üzrə “Mərkəzi Azəri” yatağından neft hasilatına başlanıb.
2006
Yanvar ayından "Azəri Faza 2" layihəsi üzrə “Qərbi Azəri” yatağından neft hasilatına başlanıb.
2006
Oktyabr ayından "Azəri Faza 2" layihəsi üzrə “Şərqi Azəri” yatağında neft hasilatına başlanıb.
2006
Cənubi Qafqaz Boru Kəmərindən ilk qaz vurulub.
2006
Mayın 28-də Azərbaycan nefti Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri vasitəsilə Ceyhan limanına çatıb.
2006
İyulun 13-də Türkiyənin Ceyhan şəhərində XXI əsrin ən böyük enerji layihələri olan Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas İxrac Boru Kəmərinin təntənəli açılış mərasimi keçirilib.
2007
"Şahdəniz" yatağından Türkiyəyə qazın ilk nəqli həyata keçirilib.
2008
"Günəşli" yatağının dərinsulu hissəsindən ilk neft hasil olunub.
2008
SOCAR "Petkim" neft-kimya kompleksinin 51%-lik səhmini satın alaraq Türkiyə bazarına daxil olub.
2009
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin tutumu gündəlik 1,2 milyon barrelə qədər artırılıb.
2010
“Çıraq” neft layihəsi təsdiq edilib.
2010
“Şahdəniz” yatağı üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişinin 2031-ci ildən 2036-cı ilədək uzadılması haqqında sənəd imzalanıb.
2010
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri vasitəsilə 1 milyardıncı barrel neft daşınıb.
2010
2009-cu ildə SOCAR Xəzərin Azərbaycan sektorunda, "Ümid" strukturunda dərin axtarış-kəşfiyyat qazmasına başlayıb və 2010-cu ilin noyabrında "Ümid" qaz-kondensat yatağı kəşf edilib. Bu, Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra SOCAR-ın öz imkanları ilə kəşf olunan ilk yataqdır.
2011
Avropa Komissiyası və Azərbaycan Hökuməti arasında Cənub Qaz Dəhlizi haqqında Birgə Bəyannamə imzalanıb.
2011
Türkiyənin İzmir şəhərinin Əliağa bölgəsində “STAR” neft emalı zavodunun təməli qoyulub.
2011
SOCAR Karbamid zavodunun təməli qoyulub.
2012
İyunun 26-da İstanbulda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə “Trans-Anadolu qaz boru kəməri” (TANAP) layihəsi üzrə sənədlərin imzalanması mərasimi keçirilib.
2013
Qafqazda ilk və yeganə olan Metanol zavodu istismara verilib.
2013
“Şahdəniz” konsorsiumu “Şahdəniz-2” layihəsi çərçivəsində yekun investisiya qərarı alıb.
2013
“Şahdəniz” yatağından hasil olunan qazın Avropaya ixrac marşurutu kimi Trans-Adriatik boru kəməri (TAP) marşrutu seçilib.
2014
“Qərbi Çıraq” platformasından neftin hasilatı başlanıb.
2015
Türkiyənin Qars şəhərində TANAP boru kəmərinin təməli qoyulub.
2016
Sentyabrın 20-də SOCAR tərəfindən ilk dəfə istiqrazlar satışa çıxarılıb.
2017
SOCAR-ın İsveçrədəki törəmə şirkəti "SOCAR Energy Holdings” Avstriyanın pərakəndə yanacaq satışı bazarına daxil olaraq, "A1” şirkətinə məxsus yanacaqdoldurma məntəqələrini və neft yağlarının ticarəti sahəsində fəaliyyət göstərən “Pronto Oil” şirkətini satın alıb.
2017
Sentyabrın 14-də “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənilməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında sənədə düzəliş edilib və yenidən işlənmiş Saziş imzalanıb. 2049-cu ilin sonunadək uzadılmış yeni Sazişə əsasən, bp fəaliyyətini layihənin operatoru kimi davam etdirir, SOCAR-ın payı 11,65%-dən 25%-ə qaldırılır, mənfəət neftinin isə 75%-i Azərbaycana çatır.
2017
Heydər Əliyev adına 6-cı nəsil Yarımdalma üzən qazma qurğusu istismara verilib.
2017
Noyabrın 8-də Azərbaycanda 2 milyardıncı ton neft hasil edilib.
2017
“Petkim” Külək Elektrik Stansiyası istismara verilib.
2018
Mayın 29-da Bakıda Səngəçal terminalında Cənub Qaz Dəhlizinin rəsmi açılış mərasimi keçirilib.
2018
İyunun 12-də TANAP boru kəmərinin Türkiyə-Gürcüstan sərhədindən Əskişəhərə qədər olan birinci hissəsi istifadəyə verilib.
2018
İyunun 30-da “Şahdəniz-2” layihəsi çərçivəsində TANAP boru kəməri vasitəsilə Türkiyəyə ilk kommersiya qazının nəqlinə başlanıb.
2018
İyulun 18-də “SOCAR Polymer” layihəsi çərçivəsində Polipropilen (PP) zavodu istismara verilib.
2018
Oktyabın 19-da SOCAR-ın Türkiyədə ən böyük investisiya layihəsi - “STAR” neft emalı zavodunun açılış mərasimi keçirilib.
2018
Dekabrın 24-də “Bulla-dəniz” yatağında SOCAR-ın “Neftqaztikinti” Tresti tərəfindən inşa edilmiş yeni 12 saylı stasionar dəniz özülü istismara verilib.
2019
Yanvarın 16-da Azərbaycanda kənd təsərrüfatının və qeyri-neft sektorunun inkişafına töhfə verən “SOCAR Karbamid” zavodu istismara verilib.
2019
Fevralın 2-də “SOCAR Polymer” layihəsi çərçivəsində Yüksək Sıxlıqlı Polietilen zavodu (YSPE) istismara verilib.
2019
Mart ayından səhmlərinin 70%-i “Petkim”ə məxsus olan Petlim Konteyner Limanının idarəçiliyi APMT-dən "SOCAR Türkiyə"yə keçdikdən sonra liman “SOCAR Terminal” kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb.
2019
Noyabrın 30-da TANAP-ın Avropa bağlantısının açılış mərasimi keçirilib.
2020
Martın 19-da SOCAR və "Equinor" şirkətləri “Qarabağ” neft yatağının kəşf olunduğunu təsdiq ediblər. “Qarabağ” yatağı müstəqilliyimiz dövründə kəşf edilmiş ilk neft yatağı olaraq tarixə düşüb.
2020
Martın 20-də Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin texniki operatorluğu bp şirkətindən SOCAR-a keçib.
2020
Aprelin 24-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə Abşeron rayonunun ərazisində Xızı rayonunun Ağdərə kəndindən Sumqayıt şəhərinə çəkilən magistral qaz kəmərinin açılışı olub.
2020
Avqustun 10-da “Qarabağ” dayaq bloku dənizə yola salınıb.
2020
Sentyabrın 19-da “Abşeron” yatağının dəniz işlərinin təməlqoyma mərasimi keçirilib.
2020
Dekabrın 31-də TAP boru kəmərinin istismara verilməsi ilə “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsinin birinci mərhələsi faktiki olaraq tamamlanıb və Azərbaycan qazı tarixdə ilk dəfə olaraq birbaşa Avropa bazarına nəql edilib.
2021
“Şəfəq-Asiman” yatağında ilk qaz-kondensat ehtiyatları aşkar olunub.
2021
Yanvarın 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin fəaliyyətinə ümumi rəhbərliyi və nəzarəti həyata keçirmək üçün SOCAR-ın Müşahidə Şurası yaradılıb.
2021
Sentyabrın 5-də Ağdam şəhərində “SOCAR” brendli modul tipli yeni yanacaqdoldurma stansiyası istifadəyə verilib.
2021
Sentyabrın 20-də SOCAR tərəfindən daxili bazar üçün ikinci dəfə istiqrazlar buraxılıb.
2021
Dekabrın 20-də Gorus-Qafan yolunun Qubadlı rayonunun Eyvazlı kəndindən keçən hissəsində SOCAR-ın yanacaqdoldurma məntəqəsinin açılışı olub.
2022
Sentyabrın 21-də Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsində SOCAR-ın yeni modul tipli yanacaqdoldurma stansiyası istifadəyə verilib. Bu məntəqə Füzuli-Hadrut-Şuşa avtomobil yolundan istifadə edən avtonəqliyyat vasitəsi sahibləri üçün əlverişli hesab edilir.
2022
Dekabrın 13-də Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodunda “Azəri-Mərkəzi-Şərqi” platformasının dayaq bloku dənizə yola salınıb.
2023
Fevralın 20-də Laçın şəhərində SOCAR-ın yanacaqdoldurma stansiyası istifadəyə verilib. Modul tipli stansiya Laçın-Şuşa yolundan istifadə edən avtonəqliyyat vasitələri üçün nəzərdə tutulub.